بتونه سنگی Unsaturated polyester putty:
بتونه پلی استر غیر اشباع پرکننده یا به اصطلاح عامیانه بتونه سنگی محصولی است بر پایه رزین پلی استر غیر اشباع آمین دار شده که توسط هاردنری از خانواده پرواکساید سخت می شود و قابلیت چسبندگی بسیار قوی بر روی آهن، گالوانیزه، آلومینیوم و فایبرگلاس را دارد.
مکانیسم رزین پلی استر غیر اشباع بر پایه شروع یک واکنش رادیکالی با حمله رادیکال آزاد پراکساید به زنجیره باندهای غیراشباع موجود بر زنجیره رزین است و با تشکیل سریع باندهای کوالانسی درون مولکولی و همچنین با قطعه زیرین موجب چسبندگی و سخت شدن نهایی بتونه می شود ، لازم به ذکر است این یک واکنش گرمازا است و گرم شدن بتونه سنگی درحین واکنش با پراکسید قابل مشاهده خواهد بود.
بتونه سنگی عمدتا توسط فیلرها و پیگمنت ها با چگالی 1.76 تا 1.85 گرم بر لیتر تولید و عرضه می شود و وظیفه آن موج گیری و پر کنندگی سطح ناصاف از فلز می باشد.
نسبت ترکیب بتونه سنگی با هاردنر پراکساید بر حسب دمای محیط از 1% وزن بتونه در فصول گرم تا 4% وزن بتونه در فصول سرد می باشد که هاردنر با رنگ صورتی کمرنگ تا پر رنگ عرضه می شود و رنگ هاردنر در واقع برای این منظور است که اپراتور میزان درست اختلاط هاردنر با بتونه را از روی رنگ نهایی بتونه تشخیص بدهد بدین صورت که اگر رنگ نهایی بتونه مایل به صورتی کمرنگ شود نشان دهنده زیادی بودن هاردنر است، البته تمام اپراتورها به طور تجربی با میزان اختلاط درست بتونه با هاردنر آشنایی دارند.
همه بتونه های سنگی یک عمر مفید برای لیسه کشی روی قطعه دارند که به آن ژل تایم گفته می شود . طبق استاندارد 4878 ملی ایران یک بتونه سنگی با اختلاط 2% وزنی از هاردنر با 100 گرم بتونه سنگی در دمای محیط 25 درجه سانتی گراد می بایست تا حداقل 5 دقیقه و حداکثر 10 دقیقه قابلیت لیسه کشی داشته باشد، لازم به ذکر است که بعد از اتمام ژل تایم بتونه سنگی شروع به افزایش دما و داِغ شدن می نماید و این افزایش دما برحسب نوع بتونه و تکنیک ساخت سازنده باید با شیب ملایمی تا دمای حداقل 48 درجه سانتی گراد و تا حداکثر 70 درجه سانتی گراد بالا برود و سپس مجددا با شیب ملایم تا دمای محیط کاهش یابد و متعاقبا” طبق استاندارد 4878 باید دوقطعه 200 میکرون اعمال شود و بعد از 2 ساعت کامل سخت شده و با سنباده 60 خشک قابلیت سنباده خوری بدون چسبندگی به سنباده را داشته باشد ، از طرفی قطعه 200 میکرون دوم بعد از 24 ساعت توسط تست خمش bending با میله 14 میلیمتری به آرامی و یکنواخت خم می شود و بتونه نباید فاقد ترک خوردگی و ترکیدگی شود و تستهای چسبندگی همچون کراس کاتر 2 میلی متری و عدم لکه گذاری یا داغی انداختن را نیز باید پاس کند.
بطور تجربی بتونه سنگی در دو نوع( تیپ) اصلی تولید می شود:
۱. بتونه سنگی همه کاره یا جنرال General
۲. بتونه سنگی نرم یا Soft
هر دو نوع این بتونه ها می توانند بر اساس خواص سودوپلاستی و رئولوژی یا غلضت به سه نوع ویا سه اصطلاح زیر هم تولید شوند:
۱. پفکی puffy paste
۲. خامه ای cream paste
۳. کره ای buttery paste
حالا تفاوت در دونوع اصلی همه کاره general و نرم soft در این است که عمدتا بتونه های همه کاره قابلیت چسبندگی بسیار قوی بر روی همه نوع قطعه ای را دارند بخصوص گالوانیزه و آلومینیوم و همچنین باید تست انعطاف پذیری استاندارد را نیز پاس کرده باشند و تحت شرایط محیطی به هیچ عنوان دچار ترک خوردگی نشوند ، بتونه های جنرال همواره برای لایه اول لیسه کشی روی قطعه استفاده می شوند و باید طبق استاندارد بعد از دو ساعت در دمای 25 درجه سانتی گراد قابلیت سنباده خوری خشک با سنباده 60 تا 100 را دارا باشد و بعد از 8 ساعت با ماشین پوست یا دستگاه اوربیتال قابلیت سنباده خوری با سنباده 220 را داشته باشد ، عمدتا” بتونه طوسی جنرال را غلیظ با رئولوژی بالا (خامه ای ) تولید می کنند. در اتحادیه اروپا بتونه های جنرال با رنگ طوسی تولید می شوند و در داخل ایران گاهی با رنگ کرم نیز عرضه می شوند.
بتونه سنگی نرم soft به عنوان بتونه سنگی هایی برای اعمال لایه دوم لیسه کشی استفاده می کنند و از دانه بندی ریزتری نسبت به بتونه سنگی جنرال برخوردار است ، این نوع بتونه سنگی بیشتر برای پر کردن خط و خش و حفره های ناشی از بتونه سنگی جنرال لایه اول و یا گاهی برای اعمال لایه های خیلی نازک ( پوست پیازی ) استفاده می شود ، تفاوت بتونه نرم soft با جنرال در این است که بعد از 2 ساعت از سخت شدن بتونه باید قابلیت سنباده خوری با سنباده های نرم تری همچون 180 تا 220 را دارا باشد و عمدتا” با غلظت یا رئولوژی پفکی puffy و کره ایbuttery عرضه می شوند ، در اتحادیه اروپا بتونه سنگی soft فقط با رنگ کرم عرضه و تولید می شود.
تفاوت در غلظت فیزیکی و رئولوژی بتونه سنگی به نوعی سلیقه ای می باشد، البته لازم به ذکر است طبق استاندارد ملی 4878 غلظت بتونه سنگی با دستگاه نفوذسنج باید بین 2.5 تا 3.5 سانتی متر باشد یعنی تقریبا” حالت خامه ای است و برحسب دمای محیط و دمای آب و هوایی که اپراتور درآن کار می کند بستگی دارد ، برخی از بازار بتونه پفکی ، برخی دیگر خامه ای و گروهی دیگر بتونه کره ای را مورد پسند خود می دانند.
حالا تفاوت رئولوژی بتونه سنگی در این است که بتونه های پفکی عمدتا” لیسه کشی نسبتا نرم دارند و غلظت بتونه اندکی شل یا روان خود را نشان می دهد و بتونه از ذرات فیلر با مش پایین تری( سایز درشت تر ) ساخته شده است ، اما نقطه مقابل بتونه خامه ای است که حالت کشسان و غلیظ دارد و اپراتور در حین اعمال لیسه نوعی نیرو یا فشاری را بر روی کاردک خود حس می کند این خاصیت بخاطر این است که بتونه در حین اعمال ریزش نکند و بیشتر مناسب آب و هوای گرمسیری است و در تولید آن از ذرات فیلر با مش نسبتا” متوسط استفاده می شود.
بتونه سنگی کره ای در واقع برآیندی از بتونه پفکی و خامه ای است و از لحاظ رئولوژی و سیالیت شبیه به بتونه خامه ای به نظر می رسد اما با اولین به هم خوردن و کاردک خوری سریعا” سیال می شود که به این حالت خاصیت سودوپلاستیک می گویند و از لحاظ لیسه کشی شبیه به بتونه پفکی عمل می کند و عمدتا” بتونه های نرم soft را با رنگ کرم با نوع کره ای می سازند.
در تولید بتونه سنگی همه کاره (General) شرکت رنگین کیمیا که با برند power عرضه می شود خاصیت سودوپلاستیک در آن قابل مشاهده است ، در واقع بتونه سنگی power به نوعی طراحی و تولید می شود که هم خاصیت همه کاره و هم خاصیت نرم را با هم داشته باشد به طوری که بسیاری از مصرف کنندگان هم به عنوان لایه اول و هم برای خش گیری ( پوست پیازی) از آن استفاده می کنند.
ویژگیهای بتونه سنگی power شامل : لیسه کشی آسان ، انعطاف پذیری ، سنباده خوری بسیار ترد و عالی آن می باشد، از آنجایی که ژل تایم این بتونه روی 7 تا 10 دقیقه تنظیم شده به اپراتور فرصت لازم برای لیسه کردن را می دهد و با توجه به دمای گرمازایی متوسط 60 درجه سانتی گراد در هر شرایط دمایی قابلیت سخت شدن را دارد و مانع از ترک خوردگی در طی مدت زمان طولانی خواهد شد.
مدت انبارداری بتونه سنگی برحسب شرایط انبارداری حداقل 12 ماه تا حداکثر 18 ماه می باشد.
